Bilindiği üzere yasal mal rejiminin tasfiyesi, 19 yıllık Yargıtay uygulaması ile birlikte kanundaki düzenlemeden farklı bir şekil almıştır.[1] Bir uygulamacı olarak bu konuyu seçmemizin nedeni, eklenecek değer ve üçüncü kişiye karşı dava hakkının Yargıtay uygulamasında, kanundaki düzenlemeden farklı yorumlanan konuların başında gelmesidir. Ayrıca ülkemizde, evlilik birliğinde sorunlar yaşanmaya başlayınca ya da boşanma davasının açılmasına yakın tarihlerde, malların tasfiyeye dahil olmaması için devredilmesi sıklıkla yaşanmaktadır.

Tebliğ içinde bahsedecek olduğumuz, eklenecek değer başlığı altında özellikle Yargıtay uygulaması ile farklı şekillenen konular şunlardır:

1. Davalıdan üçüncü kişiye bir devir olmamasına rağmen, doğrudan üçüncü kişi adına kaydedilen malvarlıklarının eklenecek değer olarak tasfiyeye girmesi,

2. Eklenecek değer iddiasında, bazı durumlarda katılma alacağını azaltma kastını ispat yükünün tersine çevrilmesi,

3. Eklenecek değere konu malvarlığının, devir tarihindeki değerinin değil, tasfiye tarihindeki değerinin tasfiyede dikkate alınması.

Tasarruf Özgürlüğü

Eklenecek değeri açıklamadan önce, eşlerin tasarruf özgürlüğünden bahsedilmesi gerekir. Medeni Kanun’un 193. maddesi eşler arasındaki tasarruf özgürlüğünü düzenlemektedir. Buna göre, “Kanunda aksine hüküm bulunmadıkça, eşlerden her biri diğeri ve üçüncü kişilerle her türlü hukuki işlemi yapabilir”

Yine eşler arasındaki tasarruf özgürlüğüne paralel bir düzenleme de mal rejimi hükümleri içinde TMK m. 223/f.1’de yer almaktadır. Bu hüküm aynı zamanda evliliğin genel hükümleri bölümünde yer alan TMK. m. 193 kuralının, yasal mal rejimi içindeki görünümüdür.[2] Söz konusu düzenleme ise şu şekildedir: “Her eş, yasal sınırlar içerisinde kişisel malları ile edinilmiş mallarını yönetme, bunlardan yararlanma ve bunlar üzerinde tasarrufta bulunma hakkına sahiptir”.

Bu düzenlemeler ile eşlerin, mülkiyetlerinde bulunan malvarlıkları ile ilgili olarak serbestçe işlem yapabilecekleri hüküm altına alınmıştır.

“Kanunda aksine hüküm bulunmadıkça”, “yasal sınırlar içerisinde” ifadeleri tasarruf özgürlüğünün sınırlarını göstermektedir. Yani genel kural olan tasarruf özgürlüğünün bazı istisnaları bulunmaktadır. Aşağıda tasarruf özgürlüğünün Medeni Kanun’da düzenlenen istisnalarını ele almış bulunmaktayız. Bunlar dışında ayrıca Borçlar Kanunu alanında da bazı istisnalar bulunmaktadır. Ancak tebliğimizin konusu olmaması nedeni ile Borçlar Kanunu alanındaki istisnalar burada değerlendirilmemiştir.

Tasarruf Özgürlüğünün İstisnaları

Tasarruf özgürlüğünün istisnalarını, evliliğin genel hükümleri ve edinilmiş mallara katılma rejimi kapsamında olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür.[3] Tebliğ konumuzun eklenecek değer olması nedeni ile diğer istisnaların sadece kanunda düzenleniş şeklini belirtmekle yetineceğiz.

1.Evliliğin Genel Hükümleri Kapsamında

a) TMK m. 194 “Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz”.

b) TMK m. 199 “Ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan malî bir yükümlülüğün yerine getirilmesi gerektirdiği ölçüde, eşlerden birinin istemi üzerine hâkim, belirleyeceği malvarlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak onun rızasıyla yapılabileceğine karar verebilir”.

2.Yasal Mal Rejimi Kapsamında

a) TMK m. 223/f.2 “Aksine anlaşma olmadıkça, eşlerden biri diğerinin rızası olmadan paylı mülkiyet konusu maldaki payı üzerinde tasarrufta bulunamaz.”

b) TMK m. 229 yine eşlerin tasarruf özgürlüğüne karşı malik olmayan eşi koruyan hükümlerden biridir. Tebliğ konumuz olarak bu maddeyi aşağıda ayrıntılı olarak ele alacağız. Ancak burada bir eşin, diğer eşin menfaatlerini zedelemesi ihtimaline karşı korunması, mal rejiminin sona ermesinden sonra gerçekleştirilebilmektedir. Bu sebeple tam bir istisna sayılmayabilir.[4]