Belediyelerin taraf olduğu kamulaştırma bedelinin tesbiti ve acele el koyma davaları, çoğunlukla belediye avukatlarının dilekçeleri çalışmaya alınmıştır. Usül ve yargılama ile ilgili genel bilgiler, adli yargı – idari yargıda görevli mahkeme, kıymet takdiri, emsal araştırması konuları ile, örnek dilekçeler, bilirkişi raporları ve Yüksek Yargı Kararları yer almaktadır.

Kamulaştırma Kanununun kıymet takdirine ilişkin hükümleri kıyasen kamulaştırmasız el atma davalarına da uygulanır.

Anayasanın 90. maddesi uyarınca uygun bulunan ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 1 nolu Ek Protokolünün "Mülkiyetin korunması" başlıklı 1. maddesinde de:

"Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir." hükmü yer almıştır.

İmar Kanununun uygulanmasından doğan bedele ilişkin uyuşmazlıkların çözüm yeri, 3194 sayılı Kanunun 17/son maddesi ile 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 37. maddesinin amir hükümleri uyarınca adli yargıdır.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 30.10.2013 tarih ve E.2013/603, K.2013/1503 sayılı Kararıyla, imar planındaki kısıtlamalardan kaynaklanan ‘hukuki el atmalardan' kaynaklanan tazminat istemli davaların idari yargının görevinde olduğu hüküm altına alınmıştır.

6100 sayılı HMK'nın 50. maddesinde medenî haklardan yararlanma ehliyetine sahip olanın davada taraf ehliyetine de sahip olacağı, 51. maddesinde dava ehliyetinin medenî hakları kullanma ehliyetine göre belirleneceği, 114/d maddesinde ise taraf ve dava ehliyetinin dava şartlarından olduğu ve 115. madde uyarınca da mahkemenin dava şartlarının mevcut olup olmadığını davanın her aşamasında kendiliğinden araştıracağı belirtilmektedir.

Bilirkişi raporu kural olarak hâkimi bağlamaz. Hâkim raporun yasalara uygun olup olmadığını inceler. Hâkim raporu yeterli görmezse, bilirkişiden ek rapor isteyebileceği gibi gerçeğin ortaya çıkması için önceki bilirkişi veya yeniden seçeceği bilirkişi vasıtasıyla yeniden inceleme de yaptırabilir. Bilirkişi raporları arasındaki çelişki varsa hâkim çelişkiyi gidermeden karar veremez.