Taşınmazın aynından doğan davalarda[1] hangi yerdeki mahkemenin yetkili olacağı hususu HMK m. 12 hükmünde düzenlenmiştir. Bu hüküm şu şekildedir:

"Taşınmazın aynından doğan davalarda yetki

MADDE 12- (1) Taşınmaz üzerindeki ayni hakka ilişkin veya ayni hak sahipliğinde değişikliğe yol açabilecek davalar ile taşınmazın zilyetliğine yahut alıkoyma hakkına ilişkin davalarda, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkilidir.

(2) İrtifak haklarına ilişkin davalar, üzerinde irtifak hakkı kurulan taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılır.

(3) Bu davalar, birden fazla taşınmaza ilişkinse, taşınmazlardan birinin bulunduğu yerde, diğerleri hakkında da açılabilir."

Öncelikle taşınmazın aynından doğan davalarda yetki kuralının, madde metninde de açıkça belirtildiği üzere "kesin yetki" kuralı olması nedeniyle, söz konusu yetki kuralının dava şartı olduğunu (HMK m. 114/1-ç), bu nedenle, mahkemece re'sen dikkate alınacağını, tarafların da her zaman yetki itirazında bulunabileceğini ve bu halde yetki sözleşmesi yapılamayacağını belirtmek gerekir[2].

Bu yetki kuralının kesin yetki olarak düzenlenmesinin nedeni, bu davalara en çabuk, kolay ve en az giderle taşınmazın bulunduğu yerdeki mahkemenin bakabileceği düşüncesidir. Zira tapu kayıtları oradadır, keşif orada yapılacaktır, tanık orada dinlenecektir vs. Dolayısıyla bu suretle usul ekonomisine uygun bir yargılama da yapılmış olacaktır[3]. Aynı zamanda hâkim taşınmazın bulunduğu yerde ve dolayısıyla kendi yargı çevresi içinde özellikle keşif yapabileceği ve diğer usul işlemlerini de kendisi yapacağı için, doğrudanlık ilkesi[4] de gerçekleşmiş olacak ve daha sağlıklı karar verilmesi mümkün olabilecektir.

Ayrıca taşınmazın aynına ilişkin davalarda esas olarak asliye hukuk mahkemesi görevli olacaktır (m. 2). Ancak salt zilyetlikten doğan davalar ile taksim ve ortaklığın giderilmesi davalarında sulh hukuk mahkemesi görevli olacaktır (m. 4). Örneğin Yargıtay’a göre "Dava, çaplı taşınmaza el atmanın önlenmesi isteğine ilişkindir. Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir. Ne var ki, davanın taşınmazın aynına, başka bir deyişle mal varlığına yönelik olduğu açıktır. Bu durumda, olayda 6100 sayılı HMK'nın 382 ve 383. maddelerinin uygulama yerinin bulunmadığı ve aynı Kanunun 2. maddesi uyarınca davaya Asliye Hukuk Mahkemesinde bakılacağı tartışmasızdır"[5];“Dava, gaiplik ve taşınmazın satış bedelinin Hazineye devri isteklerine ilişkindir. Mahkemece, isteğin çekişmesiz yargı işlerinden olduğu gerekçesiyle davanın görev yönünden reddine karar verilmiştir. Mahkemenin bu kararı gaiplik davalarında verilebilecek kararlardandır. Oysa somut olayda davacı Hazine, gaiplik isteği yanında, son mirasçı sıfatıyla taşınmazın satış bedelinin Hazineye devri isteminde de bulunmuştur. Bu tür bir isteğin TMK’nın 588. maddesi kapsamında olduğu açıktır. Öte yandan, davanın taşınmazın aynına yönelik olduğu gözetildiğinde olayda HMK'nun 382. ve 383. maddelerinin uygulama yeri de bulunmamaktadır. Zira dava mal varlığına yönelik olup, bu hali ile HMK'nun 2. maddesi kapsamında olduğunun kabulü zorunludur. Anılan madde uyarınca da davada görevli mahkemenin Asliye Hukuk Mahkemesi olduğu tartışmasızdır"[6].