Karşı edim gereği gibi ifa edilene kadar borçlunun kendi borcunu ifa etmekten kaçınma yetkisi veren genel nitelikli bir kaçınma hakkı (Alman Medeni Kanunu’nun aksine) hukukumuzda kanunen tanınmış değildir. Bunun yerine, borçluya kaçınma hakkı tanıyan münferit hükümler bulunmaktadır. Bunlar arasında başta TBK m. 97 ile düzenlenmiş olan ödemezlik defi ve ifa güçsüzlüğü (TBK m. 98) olmak üzere, ayni hapis hakkı (TMK m. 950), iyiniyetli haksız zilyedin zorunlu ve yararlı masrafları tazmin edilene kadar sahip olduğu alıkoyma hakkı (TMK m. 994-995), Avukatlık Kanunu’na göre avukatın sahip olduğu “hapis hakkı” yer alır. Ne var ki bu kanun hükümlerinin uygulama alanına girmeyen bazı hallerde de borçlunun karşı edim alacağına kavuşmadan veya en azından bu alacak güvence altına alınmadan kendi edimini yerine getirmesi, - söz konusu kanuni kaçınma haklarının da dayanağını oluşturan - dürüstlük kuralına aykırılık oluşturabilir. Gerçekten ödemezlik defi, sadece tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerde ve birbiriyle değişim ilişkisi içeresinde olan edimler yönünden; ayni hapis hakkı ise, ancak başkasına (kural olarak borçluya) ait bir taşınır mal veya kıymetli evrakın söz konusu olması halinde uygulanabilecektir. Söz gelimi, eksik iki taraflı sözleşmelerde (ücretsiz vekâlet, saklama veya ödünç sözleşmeleri gibi) veya birden fazla sözleşmeden doğan, ancak ekonomik açıdan yakın ilişkili edimlerde bu hükümler uygulanamayacaktır. Hâlbuki ücretsiz vekâlet sözleşmesinde vekilin elde edileni iade borcu ile müvekkilin, vekâletin icrası nedeniyle doğan masrafları karşılama borcu arasında karşılıklılık ilişkisi (sinallagmatik ilişki) bulunmadığından ödemezlik defi ileri sürülemeyecektir. Yine dolaylı temsil vekâletinin söz konusu olduğu hallerde başkasına ait bir eşya (taşınır veya kıymetli evrak) söz konusu olmadığından ayni hapis hakkı da kullanılamayacaktır. Hâlbuki bu hallerde de borçluya kaçınma hakkı tanınmasını dürüstlük kuralı gerekli kılabilir. Elbette tarafların böyle bir kaçınma hakkını sözleşme ile öngörmelerinin önünde bir engel bulunmamaktadır. Ancak kanun ve sözleşme ile öngörülmemesi halinde sözü edilen durumlar için bir kanun boşluğunun söz konusu olduğu ve bu boşluğun TBK m. 97 ve TMK m. 950[1] hükümlerinden kıyasen yararlanılmak suretiyle doldurulabileceği kabul edilmektedir. Bu hallerde borçluya tanınan kaçınma hakkı, Türk/İsviçre hukuk doktrininde ve yargı kararlarında - farklı adlandırmalar olmakla birlikte - kişisel hapis hakkı olarak nitelendirilmektedir. Kişisel hapis hakkının uygulama alanı ve koşullarının belirlenmesinde genel bir kaçınma/alıkoyma hakkı öngören BGB § 273 hükmü yol gösterici olabilecektir. Keza kaynak İsviçre Hukuku’nda yakın geçmişte hazırlanan İsviçre Borçlar Kanunu’nun genel hükümlerine ilişkin Tasarı (OR 2020) da doktrinde kabul edilen kişisel hapis hakkına ilişkin bir düzenleme içermektedir (OR 2020 Art. 101). Bu tasarı da Türk hukuku bakımından kişisel hapis hakkına ilişkin boşluğun doldurulmasında yönlendirici olabilecektir.