6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunundan ayrı ve genel kanun olma niteliğini taşısa da Türk Borçlar Kanunu’nun 393 ve devamı maddelerinde düzenlenmiş olan “hizmet sözleşmeleri” ne ilişkin hükümler de iş hukuku mevzuatı çerçevesinde değerlendirilmelidir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun kapsamı dışında kalan işçilere uygulanacak olan 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun, İş Kanunundan daha ileri düzeyde koruma sağlayan bazı hükümlerinin İş Kanunu’na tabi işçilere de uygulanması mümkün gözükmektedir[1].

İş Kanunu’nun istisnalar başlığı altında 4. maddesinde açık bir şekilde anılan kanunun kimlere uygulanmayacağı gösterilmiştir. Buna göre; Deniz İş Kanunu’na giren işlerde, hava taşıma işlerinde, elliden az işçi çalıştırılan (elli dâhil) tarım ve orman işlerinde, aile ekonomisi içerisinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işlerinde, evlerde yapılan el sanatları işlerinde, ev hizmetlerinde yapılan işlerde, çıraklar ve sporcular hakkında, rehabilite edilenlere ve esnaf ve sanatkârlar meslek kuruluşları kanununa göre üç kişinin çalıştığı işyerlerinde ve son olarak süreksiz hizmet sözleşmesine dayalı olarak çalışanlar hakkında 4857 sayılı İş Kanunu uygulama alanı bulamayacaktır[2]. Bu anlamda burada çalışanlara 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu doğrudan uygulanacaktır.

Türk Borçlar Kanunu’nun muhtevasında hizmet sözleşmelerinin ayrı bir şekilde düzenlenmesinin sebebi, bu hükümlerin İş Kanunu’na tabi olmayan işçilere uygulanması amacına yöneliktir. Bu anlamda kural olarak, 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olan işçilere anılan Kanun, 4857 sayılı Kanuna tabi olmayan işçilere ise 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu uygulama alanı bulacaktır. Türk Borçlar Kanunu’nun genel gerekçesinde, “Hizmet sözleşmeleri, 4857 sayılı İş Kanunu’nun kapsamı dışında kalan işçileri kapsamaktadır” ifadesi yer almaktadır. Bu ifadeyi ise İş Kanunu’na tabi olmayan işçilere Türk Borçlar Kanunu uygulanır şeklindeki genel kuralın pekiştiricisi olarak ele almak gerekmektedir. Yani gerekçede belirtilen hükmün mefhumu muhalifinden yola çıkarak, Türk Borçlar Kanunu’nda öngörülen hizmet sözleşmelerine ilişkin hükümlerin, sadece anılan kanuna tabi işçilere uygulanacağı, bu anlamda İş Kanunu’na tabi işçilere Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili hükümlerinin uygulanmayacağı şeklinde bir sonuca gitmek de mümkün değildir. Zira Türk Borçlar Kanunu’nda öngörülen hükümler, iş mevzuatı içerisinde değerlendirilen ve İş Kanunundan soyutlanamayacak olan hükümlerdir.

Türk Borçlar Kanunu’nda, hizmet sözleşmesinin haklı nedenle feshinde yazılılık şartı, belirli süreli hizmet sözleşmelerinin haklı sebebe dayanmaksızın sona erdirilmesi, ölüm tazminatı, haksız fesih tazminatı, rekabet yasağı sözleşmesi, ibra ve ceza koşulu gibi konular hakkında 4857 sayılı İş Kanunu’nda hiç düzenlenmemiş bazı konulara rastlanmaktadır[3]. Birçok konuda 4857 sayılı İş Kanunu ile 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu arasında farklılıklar bulunması nedeniyle, bunların uygulama alanlarının tespit edilmesi gerekir. Söz konusu durumun tespiti, somut olayda işçilere hangi kanundaki hükümlerin uygulanacağı hususunun belirlenmesi açısından büyük önem arz etmektedir. Bu anlamda çalışmamızın konusunu, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda belirtilen bu düzenlemeler ve söz konusu düzenlemelerin 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi işçilere etkisi oluşturmaktadır[4].