Avrupa Birliği, beş yüz milyondan fazla tüketiciden oluşan etkileyici bir iç pazar alanına sahiptir. Bu rakam, Avrupa Birliği kurumlarına ve Avrupa Birliği ülkelerindeki yasa koyuculara, vatandaşlarına tüketici rollerinde yeterli koruma sağlayabilmek adına sorumluluklar yüklemektedir.

Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın son yasama faaliyetlerine bakıldığında, Divan’ın, ‘tüketici’ kavramı kapsamına tüzel kişileri almadığı ve ‘tüketici’ kavramını gerçek kişilerle sınırlandırdığı görülmektedir[1]. Türkiye’de ise tüketici kavramı, ‘Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 3. maddesinin 1. fıkrasının (k) bendinde tanımlanmıştır. Düzenlemeye göre tüketici kavramı, ‘ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi’ kapsar niteliktedir. Her iki tanım, genel hatlarıyla tüketiciyi usul olarak düzenlemekte fakat tüketicinin karakteristik olarak hangi özelliklere sahip olduğunu (veya olmadığını) tanımlamamaktadır.

Avrupa Birliği’nde, Haksız Ticari Uygulamalar Yönergesinin[2] yürürlüğe girmesinin üzerinden on altı yıl geçmiştir. Amaç, her zaman tüketici güvenini arttırmak, haksız ticari uygulamalar için piyasayı düzenlemek, işletmeler arasında rekabeti sağlamak ve sonuç olarak tüketicilerin haksız ticari uygulamalarla karşı karşıya kalmalarını önlemek olmuştur. Avrupa Birliği mevzuatının ‘mağdur tüketici’yi gündeme alarak, tüketicileri koruma düzeyini farklı bir standarda çektiği gözlemlenmektedir. Mağdur tüketiciyi sınıflandırıp mevzuata dâhil eden tek tüketici direktifi olmasına rağmen, mağdur tüketicinin sınıflandırılmasındaki eksiklikler ve/veya mağdur tüketicinin mağduriyetini belirlemeden (veya belirleyemeden) bir standart oluşturmamasının yine tüketiciyi bir dezavantaja sürüklediği, Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma’nın 267. maddesi altında Avrupa Adalet Divanının ön kararlarından gözlemlenebilir. Keza, Haksız Ticari Uygulamalar Yönergesi’nin 5(3) maddesinde, tüketicinin mağdur olarak sınıflandırılmasına etken faktörlerin, zihinsel veya fiziksel malullük, yaş veya safiyet olduğu görülmektedir. Bu faktörlerin, mağdur tüketicinin tanımını yapabilmek veya tüketicinin karakteristik özelliklerini ortaya koymak için bir başlangıç noktası olarak kabul edilebileceğini söylemek mümkündür.

Tüketici Hukuku’nda, artık yeni bir çağın başlaması gerekmektedir. Avrupa Birliği’nde yapılan araştırmalar ve içtihat kararları, tüketicilerin korunmasına yönelik belirlenen standardın, ortalama tüketiciden, mağdur tüketiciye geçmesi gerekliliği şeklinde yorumlanabilecektir. ‘Mağdur tüketici’ kavramının gündeme gelip, yasa koyucu tarafından, tüketici mevzuatının bir parçası haline getirilmesi ve bu tanımın aktif rol oynamasının zamanı gelmiştir.

Bu araştırmanın amacı, Avrupa Adalet Divanı’nın ön kararları ışığında, tüketicilerin korunması hakkındaki direktif, yönerge ve sair mevzuatta belirlenen standardın ortalama tüketiciden, mağdur tüketiciye çekilmesi durumunda, tüketicilerin kendilerine yasa tarafından tanınan hak ve özgürlüklerden efektif olarak faydalanabileceklerini göstermek ve deney ve araştırmalar neticesinde, ekonomide ve iç pazarda aktif rol oynayan tüketicileri, tüketici rollerinde koruyabilmektir. Devamla, ortalama tüketici ile mağdur tüketicinin arasındaki temel farkın, idrak veya anlayış farklılığı olduğunu söylemek mümkündür. Bu bağlamda, yapılan araştırmalar[3] sonucunda, özellikle Avrupa Birliği Komisyonu’nun ve mevzuatının öngördüğü, tüketicinin korunmasında kullanılan temel kavramın ‘ortalama tüketici’den ‘mağdur tüketici’ye geçmesinin, tüketicinin korunması açısından elzem olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim bu araştırmanın amacı, Avrupa Adalet Divanı’nın ön kararları ışığında, tüketicilerin korunması hakkındaki direktif, yönerge ve sair mevzuatta belirlenen standardın ortalama tüketiciden, mağdur tüketiciye çekilmesi durumunda, tüketicilerin kendilerine yasa tarafından tanınan hak ve özgürlüklerden efektif olarak faydalanabileceklerini göstermek ve deney ve araştırmalar neticesinde, ekonomide ve iç pazarda aktif rol oynayan tüketicileri, tüketici rollerinde koruyabilmektir. Dolayısıyla Tüketici Hukuku’nda, artık yeni bir çağın başlaması gerekmektedir. Avrupa Birliği’nde yapılan araştırmalar da bu şekilde yorumlanmakla, ‘mağdur tüketici’ kavramının, yasa koyucu tarafından, tüketici mevzuatının bir parçası haline getirilmesi ve bu tanımın aktif rol oynamasının zamanı gelmiştir.

Anahtar Kelimeler: Tüketici Hakları, Tüketicinin Korunması, Avrupa Tüketici Hakları, Haksız Ticari Uygulamalar.